W przypadku popełnienia przestępstwa, nie tylko osoby dorosłe muszą stawać przed sądem – także nieletni ponoszą odpowiedzialność za swoje czyny, chociaż odpowiedzialność karna w ich przypadku podlega innym regułom, niż u dorosłych. Przed ich poznaniem, warto jednak dowiedzieć się więcej na temat tego, co właściwie oznacza pojęcie „osoba nieletnia”. Nie każdy jest świadom tego, że w języku prawnym, definicja różni się w zależności od rodzaju sprawy. Co za tym idzie, w zakresie postępowania w sprawach o demoralizację, „osoba nieletnia” to osoba, która ukończyła 10 lat, lecz nie osiągnęła jeszcze pełnoletniości (18 r.ż.), natomiast w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne, jako nieletnie traktuje się osoby, które dopuściły się przestępstwa po ukończeniu 13 roku życia, jednak nie ukończyła jeszcze 17 lat. Jest jeszcze trzecia definicja, dotycząca zakresu wykonywania środków wychowawczych, leczniczych bądź poprawczych. W tym przypadku za nieletniego uważana jest osoba, względem której takie środki zostały orzeczone, ale nie osiągnęła ona 21 lat. Mając już świadomość zawiłości pojęcia, dobrze jest dowiedzieć się więcej na temat tego, jak wyglądają sprawy w sądach dla nieletnich.
W sprawach nieletnich priorytetem jest zawsze ich dobro, a także dążenie podczas sprawy do osiągnięcia korzystnych zmian w zachowaniu oraz osobowości nieletnich. Takie działanie ma na celu dążenie do zminimalizowania możliwość potencjalnego powtórzenia się sytuacji, uwzględniając ogólny interes społeczny. W postępowaniach brane są pod uwagę także właściwości oraz warunki osobiste, za którymi kryje się wiek, stan zdrowia, poziom rozwoju, sytuacja rodzinna, warunki wychowawcze oraz stopień demoralizacji, a także rodzaj i wagę popełnionego czynu (w tym także okoliczności). Zakres jest więc naprawdę szeroki, dlatego też postępowania podjęte w sprawach nieletnich mogą znacząco się od siebie różnić i są dopasowane do indywidualnych uwarunkowań danego przypadku. Przykładowo, inaczej sądzony będzie dotychczas bezkonfliktowy piętnastolatek, który dokonał włamania i kradzieży, inaczej natomiast szesnastolatek oskarżony o pobicie rówieśnika, będący pod opieką kuratora. Jednak w każdym przypadku Sąd orzekający musi kierować się podanymi wcześniej czynnikami.
Postępowanie w sprawie nieletnich można podzielić na kilka etapów: rozpoznawcze, sądowe oraz wykonawcze. Każde z nich charakteryzuje się innym przebiegiem.
• Postępowanie rozpoznawcze. Wszczynane jest w sytuacji podejrzenia demoralizacji nieletniego lub popełnienia przez niego czynu karalnego. Najczęściej prowadzone jest przez sędziego rodzinnego we ścisłej współpracy z policją oraz psychologiem – w niektórych przypadkach ze strażą graniczną. Przedstawiciele wyznaczonych instytucji mają za zadanie zebrać, przeprowadzić oraz utrwalić dowody dotyczące demoralizacji/czynu karalnego, w razie potrzeby dokonując zatrzymania osoby nieletniej.
• Postępowanie sądowe. Prowadzone najczęściej przez sąd rodzinny miejsca zamieszkania nieletniego, bądź miejsca jego pobytu (w przypadku trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania). Rozstrzygnięcie sprawy następuje po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w tym rozpraw, podczas których zeznania składa zarówno osoba nieletnia, jak i świadkowie. Większość posiedzeń odbywa się przy zamkniętych drzwiach – chyba że jawność posiedzenia jest uzasadniona. Zakończenie rozprawy obejmuje wydanie przez sąd postanowienia co do wykazywania (bądź nie) przejawów demoralizacji, bądź dokonania czynu karalnego przez oskarżonego. Także na zakończeniu postępowania sądowego orzeka się o zastosowaniu odpowiednich środków wychowawczych (np. upomnienia, nadzoru kuratora, umieszczenia w ośrodku szkolno-wychowawczym).
• Postępowanie wykonawcze. Wszczynane po wydaniu orzeczenia przez sąd; jego celem jest realizacja środków wychowawczych, poprawczych oraz leczniczych. Te ostatnie mają na celu między innymi poprawę stanu zdrowia osoby nieletniej i jego zachowania w stopniu, który umożliwiłby mu powrót do życia w społeczeństwie, a także bycie pod opieką medyczną w warunkach poza określonym zakładem leczniczym.
Ustawa określa szeroki katalog środków wychowawczych, jakie mogą zostać orzeczone przez sąd podczas sprawy z udziałem osoby nieletniej. Należy przy tym pamiętać, że osoba nieletnia ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy w postaci adwokata lub radcy prawnego, który reprezentuje jego interesy i dąży do łagodnego wyroku. Wykwalifikowany adwokat pomoże w odpowiednim przygotowaniu do rozprawy, a także przedstawi możliwe linie obrony, czyniąc cały proces mniej stresującym.
Warto być świadomym praw nieletniego, a także stale poszerzać swoją wiedzę w zakresie obowiązującego prawa. Pomóc w tym może między innymi Adwokat Kunicka, która na swojej stronie, https://adwokat-kunicka.pl/adwokat-wroclaw/, porusza szereg tematów związanych z pracą adwokata, a także specyfiką różnych spraw, czy przestępstw.
